Tokom protekle decenije, genetičari su dodali novu dimenziju ovakvim istraživanjima izdvajanjem DNK iz zuba i kosti.
A početkom marta ove godine u časopisu “Nature” objavljene su studije koje su svijetu ponudile do sada najbolju analizu genetskog zapisa praistorijske Evrope, piše “NY Times”.
Proučavajući DNK sakupljen iz ostatataka 357 drevnih Evropljana, istraživači su utvrdili da je nekoliko talasa lovaca-sakupljača migriralo u Evropu.
Studije su identifikovale najmanje osam populacija, od kojih se neke genetski razlikovala jedna od druge više nego savremeni Evropljani i Azijati.
Oni su koegzistirali u Evropi hiljadama godinama, vjerovatno trgujući alatima i razmjenjujući kulture. Neke grupe su preživjele ledeno doba, dok su druge nestale – možda su ih druge grupe istisnule.
“Konačno razumijemo dinamiku evropskih lovaca-sakupljača”, rekla je Vanesa Viljalba-Mouko, paleogenetičarka sa Instituta Max Planck za evolucionu antropologiju u Lajpcigu i autorka obje studije.
Nova genetska analiza sugeriše da kada su farmeri stigli u Evropu prije oko 8. 000 godina susreli su sa svjetloputim, tamnookim ljudima na istoku i tamnoputim, plavookim ljudima na zapadu. Viljalba-Mouko i njene kolege dale su ovim narodima listu novih, specifičnih imena: između ostalih Furnol, Vestonajs, GojetQ2, Viljabruna, Oberkasel i Sidelkino.
Ali naučnici tek počinju da shvataju kako se toliko različitih grupa pojavilo u periodu od prije 45.000 do prije 5.000 godina.
“Nisam očekivao ove količine zamjena i promjena u porijeklu. Još uvijek ne razumijemo zašto su se oni selili, čime je njihovo kretanje uzrokovano. Šta se tu dogodilo, zašto se dogodilo… čudno je”, kaže Karles Lalueza-Doks, direktor Muzeja prirodnih nauka u Barseloni i autor jedne od studija.
Istorija savremenih ljudi počela je u Africi prije oko 60.000 godina, proširivši se na druge kontinente. Prošle godine, arheolozi su prijavili ono što bi mogao da bude najstariji dokaz o tome da su ti ljudi stigli u Evropu – 54.000 godine stare zube u jednoj francuskoj pećini.
Kada su ove grupe stigle u Evropu, neandertalci su već živjeli širom kontinenta više od 100.000 godina. Neandertalci su nestali prije oko 40.000 godina, možda zato što su ih savremeni ljudi nadmašili svojim superiornim oruđem. Ali, najstariji DNK modernih ljudi u Evropi, koji datira prije 45.000, potkopava tako jednostavnu priču.
Pripada ljudima koji su bili dio izgubljene grane ljudskog porodičnog stabla.
Njihovi preci su bili dio ekspanzije iz Afrike, ali su se sami odvojili prije nego što su se razdvojili preci živih Evropljana i Azijata.
Ovi rani Evropljani nemaju skoro nikakvu genetsku vezu sa mlađim potomcima lovaca-sakupljača.
Čini se da su prvi moderni ljudi u Evropi možda nestali zajedno sa neandertalcima, rekao je Kozmo Post, paleogenetičar sa Univerziteta u Tibingenu.
“Zapravo je prilično zanimljivo da su prvi moderni ljudi takođe imali zadatak da prežive u veoma teškim uslovima”, rekao je Post.
Prije pojave prve DNK analize, arheolozi su davali imena kulturama na osnovu stilova predmeta koje su pravili.
Najstarija moderna ljudska kultura u Evropi poznata je kao orinjačka kultura, nazvana po lokalitetu gdje su pronađene najstarije pećinske slike i skulpture na kontinentu.
Prije oko 33.000 godina, kako je klima postajala hladnija, širom Evrope stvarala se nova kultura, takozvana gravetijanska kultura. Lovci ove kulture pravili su koplja za ubijanje vunastih mamuta i druge krupne divljači.
Takođe su pravili figurice Venere koje su predstavljale plodnost.
Post i njegove kolege pronašli su DNK potomaka Gravetijena razbacan širom Evrope.
Naučnici su očekivali da svi pojedinci potiču iz iste genetske populacije, ali su umjesto toga pronašli dvije različite grupe: jednu u Francuskoj i Španiji, a drugu u Italiji, Njemačkoj i Češkoj.
“Bili su veoma različiti i ovo je bilo veliko iznenađenje za nas, jer su praktikovali istu arheološku kulturu”, rekao je Post.
Post i njegove kolege nazvali su zapadnu populaciju – narod Furnol i pronašli genetsku vezu između ove grupe i 35.000 godine starih ostataka Orinjaka u Belgiji.
Istočnu grupu nazvali su Vestonajs i otkrili da dijele porijeklo sa 34. 000 godine starim lovcima-sakupljačima koji su živjeli u Rusiji.
Taj genetski jaz naveo je Posta i njegove kolege da tvrde da su se Furnol i Vestonajs grupe bile dio dva talasa koji su migrirali u Evropu odbojeno. Nakon što su stigli, živjeli su nekoliko hiljada godina dijeleći gravetijansku kulturu, ali su ostali genetski različiti.
Prije oko 26.00 godina obje ove grupe suočile su se sa novom prijetnjom svom opstanku: gigantskim glečerima. Tokom ledenog doba evropski lovci-sakupljači istisnuti su sa većeg dijela kontinenta, preživivši samo u skloništima na jugu.
Viljalba-Muoko i njen tim rasvijetlili su sklonište na Pirinejskom poluostvu (teritorija koja se nekada zvala Iberija), regionu u kom su sada Španija i Portugal, proučavajući DNK u zubima čovjeka koji je živio prije 23.000 godina, a koji su pronađeni u pećini na jugu Španije.
Njegov DNK otkrio je da je pripadao narodu Furnol koji je živio u Iberiji prije ledenog doba.
Istraživači su takođe pronašli genetske markere koji ga povezuju sa 45. 000 godina starim skeletom otkrivenim u Bugarskoj.
Kada su se glečeri povukli, neki potomci Furnola su nastavili da žive u Iberiji, ali drugi su se proširili na sjever kao nova populacija koju su Post i njegove kolege nazvali GojetQ2.
Grupa nije preživjela ledeno doba.
Kada su glečeri bili u najvećoj ekspanziji, oni su možda opstali neko vrijeme u Italiji, ali njihovo porijeklo kod Evropljana nije primjećeno poslije ledenog doba.
Umjesto toga, otkrili su populaciju lovaca-sakupljača za koju se činilo da se proširila sa Balkana, a nazvana je Viljabruna. Preselili su se u Italiju i zamijenili grupu Vestonajs.
Nekoliko hiljada godina, Viljabruna je bila ograničena na južnu Evropu. Zatim pre 14. 000 godina prešli su Alpe i naišli na narod na sjeveru.
Pojavila se nova populacija, njihovi preci bili su tri četvrtine Viljabruni i jedna četvrtina GojetQ2. Ovaj narod nazvan je Oberkasel, proširivši se Evropom i u potpunosti zamijenivši GojetQ2.
Post je istakao da vjerovatno objašnjenje za ovaj novi talas leži u još jednoj klimatskoj promjeni. Prije oko 14. 000 godina, puls snažnog zagrijvanja stvorio je šume širom većeg dijela Evropa.
Ljudi iz Oberkasela su vjerovatno bili bolji u lovu u šumama, dok su se ljudi iz grupe GojetQ2 povlačili zajedno sa stepama koje su se smanjivale.
Grupa Oberkasel na istoku je naletela na novu grupu lovaca-sakupljača, koji su vjerovatno stigli iz Rusije. Naučnici su potomke ove grupe, koji su živeli u Ukrajini i okolnim regionima, prozvali Sidelkino.
Ali u Iberiji nije bilo velikog broja pridošlica koji su zamijenili starije narode; oni su i poslije ledenog doba još uvijek nosili mnogo gena od naroda Furnol koji je tamo stigao hiljadama godina prije pojave glečera. Ljudi iz grupe Viljabruno preselili su se u sjevernu Španiju, ali su dodali svoj DNK u Furnol gupu umjesto što su ih smijenili.
Kada su prvi farmeri stigli u Evropu iz Turske prije oko 8. 000 godina, tri velike grupe lovaca-sakupljača su uspijjevale širom Evrope: Iberijci, Oberkasel i Sidelkino. Živi Evropljani nose neke od svojih gena, što je Postu i njegovim kolegama omogućilo da naprave neka nagađanja o fizičkom izgledu ovih drevnih populacija.
Narod Sidelkino na istoku imao je gene povezane sa tamnim očima i svijetlom kožom. Nasuprot tome, Oberkasel ljudi na zapadu su vjerovatno imali plave oči i tamnu kožu, iako je teže sa sigurnošću pretpostavljati njihov izgled nego izgled Sidellino ljudi.
Ove tri grupe lovaca-sakupljača ostale su izolovane jedna od druge oko 6.000 godina, sve dok nisu stigli zemljoradnici iz Turske.
Nakon pojave poljoprivrede tri grupe su počele da se miješaju.
Moguće je da ih je širenje poljoprivrednog zemljišta natjeralo da se presele na margine Evrope kako bi preživjeli, prenosi Blic Žena.
