Već godinama, a posebno u proteklih nekoliko mjeseci, ove države su dio grupe zemalja širom Evrope koje su dosljedno nastojale da idu drugim smjerom kada je u pitanju sukob na Bliskom istoku. Druge uključuju Irsku, koja je pozvala na reviziju trgovinskih veza EU-a s Izraelom, i Sloveniju, koja je rekla da očekuje od Izraela da brzo provede privremene mjere koje je naredio Međunarodni sud pravde.Iako su ove zemlje doprinijele unutrašnjim trvenjima koja su dovela do omalovažavanja EU zbog njene neusaglašene politike, analitičari kažu da su također odigrale kritičnu, iako ograničenu ulogu kada je riječ o promjeni perspektiva o sukobu.
Brigitte Herremans, istraživačica Centra za ljudska prava na Univerzitetu u Gentu, rekla je da ovo predstavlja protutežu proameričkim zemljama koje su sklone podršci Izraelu.
Najglasnije po ovom pitanju su bile Irska, Belgija i Španija, rekao je Martin Konečný, direktor European Middle East Project.
“Međutim, postoje druge zemlje članice koje su odmah iza njih i dijele iste stavove“, rekao je on, navodeći Sloveniju, Portugal, Maltu i Luksemburg.
Ove zemlje su došle u centar pažnje posljednjih sedmica nakon što je Izrael naveo da je najmanje 12 zaposlenih iz UNRWA-e, UN-ove agencije za palestinske izbjeglice, bilo uključeno u napad Hamasa na Izrael 7. oktobra.
Više od deset država, uključujući SAD i Holandiju, pauziralo je finansiranje, što je izazvalo upozorenja o potpunom kolapsu pružanja pomoći za 2 miliona civila u Gazi od kojih su više od polovina djeca.
Nasuprot tome, najmanje sedam evropskih zemalja, uključujući Luksemburg, Norvešku i Sloveniju, reklo je da će nastaviti da finansira UNRWA-u. Iako su ove zemlje naišle na odobravanje na internetu zbog svog propalestinskog stava, Konečný je upozorio da ih se ne bi trebalo okarakterisati na ovaj način.
“Niko od njih nije mahao palestinskim zastavama ili rekao da Palestince treba nekako favorizirati u odnosu na Izraelce“, rekao je.
“Rekao bih da su to zemlje koje zapravo predstavljaju, ili nastavljaju da predstavljaju, tradicionalni stav EU o sukobu – stav podrške rješenju dvije države i međunarodnom pravu“, dodao je.
Njihov stav je do sada učinio malo da promijeni pristup drugih evropskih zemalja kao što su Austrija i Njemačka, ali Konečný je rekao da nema sumnje u njihov uticaj.
“To čini razliku u smislu da ako ove zemlje nisu prisutne, onda bi cjelokupno pozicioniranje EU predstavljalo mnogo više nekritičku podršku Izraelu”, rekao je.
Ova grupa zemalja vjerovatno pravi talase i van EU, rekao je on.
“Mnogi ljudi, posebno na globalnom jugu, užasnuti su onim što vide kao nekritičku evropsku podršku izraelskoj ofanzivi. I mislim da je veoma važno za održavanje određenog kredibiliteta Evrope da postoji blok evropskih zemalja koji jasno izražavaju drugačiji stav”, naveo je.
Dok ove zemlje zastupaju svoje pozicije, povremeno su se sukobljavale sa izraelskim zvaničnicima. U novembru, nakon što je španski premijer Pedro Sánchez osudio ono što je opisao kao “neselektivno ubijanje nedužnih civila” na zajedničkoj konferenciji za novinare s belgijskim predsjednikom Alexanderom De Crooom, izraelski premijer Benjamin Netanyahu je njih dvojicu optužio da ignorišu Hamasove ulogu u poticanju sukoba sa napadima od 7. oktobra u kojima je ubijeno 1.200 ljudi, a još stotine kidnapovano.
“Premijer Netanyahu najoštrije osuđuje primjedbe belgijskog i španjolskog premijera da ne ističu punu odgovornost za zločine protiv čovječnosti koje je počinio Hamas, koji je masakrirao naše građane i koji Palestince koristi kao živi štit“, saopšteno je iz Netanyahuovog ureda tada.
Herremans je rekao da je zajednička konferencija za novinare koju su održali Sanchez i De Croo na graničnom prijelazu Rafah, zajedno sa zajedničkim pismima i nedavnom najavom Irske da je u pregovorima sa zemljama “istomišljenika” o potencijalnom zajedničkom priznavanju palestinske države nakon okončanja sukoba, ponudila uvid u to kako su ove zemlje pronašle snagu u jedinstvu.
“Dakle, ove zemlje također podržavaju jedna drugu i one stvaraju veći prostor za podsticanje mjera koje ne moraju nužno podržavati druge zemlje EU”, naveo je on.
Armida van Rij, viša naučna saradnica u londonskom Chatham Houseu, rekla je da su te zemlje imale mješavinu motiva za svoje postupke.
“Belgija, Irska, Španija, oni su historijski uvek više podržavali palestinsku stvar“, rekla je ona, citirajući one koji povlače paralele između nevolja u Severnoj Irskoj i Palestini, kao i naslijeđa britanskog kolonijalizma.
Madrid je 1991. godine bio domaćin konferencije koja je imala za cilj oživljavanje pregovora o izraelsko-palestinskom mirovnom procesu, a 2014. Belgija je bila među prvim zemljama u EU koja je razgovarala o priznanju palestinske države.
Dok društvena podrška igra ulogu, isto tako su bitna i politička opredjeljenja vlada na vlasti u svakoj zemlji, rekao je Hugh Lovatt, viši politički saradnik u Evropskom vijeću za vanjske odnose.
Kao primjer je naveo Švedsku, koja je bila među zemljama koje su pauzirale sredstva za UNRWA-u nakon izraelskih optužbi. Zemlja je “nekada bila u ovakvim grupama država istomišljenika”, objasnio je on.
“I oni su imali promjenu vlasti – dakle vlada desnice – i pozicija Švedske prema izraelsko-palestinskom sukobu se malo promijenila”, dodao je,piše N1
Posljednjih sedmica, kako se broj Palestinaca ubijenih u sukobu popeo na više od 28.000, prema vlastima u Gazi, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD su signalizirale potencijalnu spremnost da preispitaju svoj pristup situaciji. Američka administracija navodno aktivno teži uspostavljanju nezavisne palestinske države nakon okončanja sukoba, što je i Velika Britanija nagovijestila da bi podržala.
Ove promjene mogle bi utrti put grupe evropskih zemalja da se više angažuju na ovom pitanju, rekao je Lovatt.
“Vrijedi napomenuti da su se po ovom specifičnom pitanju priznanja, pa čak i u smislu ponovnog stvaranja političkog horizonta za samoopredjeljenje Palestinaca, Amerikanci, a u određenoj mjeri i Ujedinjeno Kraljevstvo, pomaknuli prema stavovima ovih istomišljenika. Mislim da to pruža priliku za ove države članice EU”, naveo je on.
