Postoje mnoga pitanja koja se vežu uz pandemiju koronavirusa, gotovo od samog početka, ali na jedno i dalje nema jasnog odgovora, barem u široj javnosti: prenose li ljudi koji se zaraze, ali ne dobiju simptome covida-19, zarazu na druge oko sebe?
Podsjetimo, zaraženima koronavirusom u prosjeku treba pet dana, a maksimalno 14 dana da razviju simptome bolesti, što se naziva predsimptomatskom ili inkubacijskom fazom. Međutim, za osobu koja je pozitivna na covid-19, a nema simptome, ne možemo znati hoće li zaista razviti simptome ili ne, sve dok ih ne dobije ili ne prođe 14 dana, kada je manje-više sigurno da ih neće ni dobiti, prenosi “Espreso“.
Postotak pravih asimptomatičnih nositelja virusa SARS-CoV-2 i dalje nije definitivno potvrđen, a procjene u studijama kreću se od 18% do preko 80%, piše američka ljekarka i profesorka na odsjeku za HIV, zarazne bolesti i globalnu medicinu na Univerzitetu u Kaliforniji Monika Gandi za portal Conversation.
Najprecizniji način na koji možemo utvrditi postotak zaista asimptomatičnih slučajeva je takozvano univerzalno masovno testiranje, u sklopu kojeg se testiraju i ljudi sa simptomima i oni bez njih, nakon čega se osoba bez simptoma prati kako bi se provjerilo je li u međuvremenu dobila simptome.
Postotak zaraženih koji ne dobiju simptome oko 40%
Nedavna masovna kampanja testiranja (dvostrukom metodom, PCR i na antitela) u San Francisku pokazala je da je 53% zaraženih pacijenata bilo asimptomatično prvi put kad su testirani. Dvije sedmice kasnije, pri ponovnom testiranju, 42% zaraženih ostalo je asimptomatično.
Mnogo je dokaza da se prava stopa asimptomatičnih slučajeva novog koronavirusa kreće upravo oko 40%, smatra Gandi, ali taj postotak povećavaju oni koji su ustvari predsimptomatični.
Isti je postotak zaraze, prema procjeni Američkog centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), koju su proširili zaraženi koji u tom trenutku (još) nisu bili bolesni – 40%. Upravo to i čini covid-19 tako zaraznim.
Koja je tajna asimptomatskih, tihih prijenosnika koronavirusa?
– Asimptomatski slučajevi mogu se smatrati “tamnom materijom” epidemije – smatra prof. Nil Hol, direktor Instituta Erlhem, istraživačkog centra za nauke u životu. Tamna materija je nevidljiva supstanca za koju se smatra da čini većinu materije u svemiru, a tek treba utvrditi o čemu se radi.
– Ako imamo ljude koji ne znaju da su bolesni i koriste javni prijevoz ili zdravstvene usluge, to će neizbježno povećati prenos virusa. Bilo koja intervencija koja se bazira na ljudima koji traže primarnu zdravstvenu zaštitu kada imaju simptome bavi se samo polovinom problema – dodao je Hol za BBC.
Prema jednoj studiji objavljenoj u uglednom časopisu Science, čak 4 od 5 slučajeva koronavirusa u Kini zarazili su ljudi koji sami nisu ni znali da su zaraženi. Također, u masovnom testiranju na Islandu 43% pozitivnih nije imalo simptome bolesti u tom trenutku.
Već je potvrđeno da predsimptomatični nositelji virusa mogu biti i te kako zarazni – štoviše, prema nekim dokazima najzarazniji su upravo u fazi od 48 sati prije pojave simptoma: visoke temperature, kašlja, slabosti, gubitka čula mirisa i ukusa, teškoća s disanjem i drugih. Razlog je logičan – u toj fazi već šire velike količine virusa, a još uvijek se osjećaju dobro.
Predsimptomatični nositelji u stvari šire koronavirus vrlo visokom stopom, za razliku od nositelja virusa gripa koji obično ne mogu zaraziti druge dok i sami ne razviju simptome.
Ali mogu li asimptomatični nositelji koronavirusa, kojih je očito značajan postotak, širiti zarazu? Dr. Marija van Kerkov, epidemiološkinja i saradnica Svjetske zdravstvene organizacije (WHO), saopštila je početkom ovog mjeseca medijima da je pojava širenja koronavirusa od strane asimptomatičnih osoba “rijetka”, precizirajući da iznosi najviše oko 6% ukupne zaraze.
Ostali prenositelji zaraze ustvari su ili predsimptomatski ili imaju blage ili neuobičajene simptome koji nisu zabilježeni, objasnila je Kerkov.
– Pokušavamo da dobijemo više informacija iz zemalja da istinski odgovore na to pitanje. I dalje izgleda da je rijetko da asimptomatični pojedinci zaista dalje prenose zarazu”, dodala je.
Međutim, vodeći američki imunolog i član Radne grupe Bele kuće za koronavirus dr. Entoni Fauči kritikovao je ovu tezu kao “netačnu” budući da “znamo iz epidemioloških studija da oni mogu prenijeti virus nekome ko nije zaražen čak i ako nemaju simptome”.
Van Kerkov je na to pojasnila svoju tvrdnju, priznajući da još nije utvrđeno koliko često asimptomatski slučajevi prenose zarazu. Dodala je da je svoju tvrdnju temeljila na studijama koje su pratile kontakte asimptomatičnih slučajeva i nisu utvrdile prenos. Naglasila je da nije time htela da mkaže da se takav prenos zaista ne događa ili da se događa “vrlo retko”, jer to još nije definitivno utvrđeno.
Koliko ljudi onda širi zarazu, a da se sami ne razbole? “Još uvijek nemamo taj odgovor”, priznala je Van Kerkov.
Ali i ovdje je do nesporazuma, po svemu sudeći, došlo zbog konfuzije oko predsimptomatičnih i zaista asimptomatičnih prenositelja virusa.
– Postoji nekoliko laboratorijski potvrđenih slučajeva koji su stvarno asimptomatski i do danas nije dokumentovana asimptomatska transmisija. Ovo ne isključuje mogućnost da se ona može dogoditi. Asimptomatski slučajevi su prijavljeni u sklopu praćenja kontakata u nekim zemljama – naveo je WHO u svom dnevnom izveštaju o koronavirusu još 2. aprila.
Koronavirus je visoko prisutan u nosu i ustima pa se lakše širi
– Detaljno praćenje kontakata iz Tajvana, kao i prvi evropski lanac transmisije, onaj u Njemačkoj (gdje je utvrđeno da se koronavirus pojavio prije nego što je došao u Italiju), sugerišu da pravi asimptomatični nositelji rijetko prenose dalje. Međutim, te (i mnoge druge) studije utvrdile su da se paucisimptomatska (što označava pojavu vrlo blagih simptoma) transmisija može dogoditi i, posebno, u nemačkoj studiji otkrili su da se transmisija često dogodila na dan pojave simptoma ili dan prije”, komentarisao je za CNN dr. Babak Javid iz Cinghua University School of Medicine u Pekingu.
Kako onda asimptomatski nositelji mogu zaraziti druge, koji se onda mogu teško razboljeti iako oni koji su ih zarazili ostaju zdravi? Ključ je u tome, ističe Gandhi, što SARS-CoV-2 proizvodi mnogo viši broj čestica u gornjem dijelu respiratornog sistema nego drugi virusi – posebno u nosu i ustima. Odatle, naravno, virus lako odlazi u okolinu preko respiratornih kapljica i pljuvačke, i to ne samo kašljanjem i kijanjem već i govorom, čak i samim disanjem, kao i fizičkim kontaktom ili kontaminiranjem površina koje drugi diraju.
Maske najbolji alat protiv širenja
Novi članak u naučnom časopisu Emerging Infectious Diseases koji izdaje CDC takođe zaključuje da covid-19 očito mogu prenositi i predsimptomatični i asimptomatični nositelji virusa. To znači nekoliko stvari, navodi se u članku: da je stopa smrtnosti vjerovatno niža nego što mislimo, da su intervencije poput fizičkog distanciranja i korišćenja maski još važnije, jer možemo zaraziti nekoga bez da znamo da smo sami zaraženi i da je rašireno testiranje i praćenje kontakata još važnije u suzbijanju epidemije.
Štaviše, maske su najbolji alat koji imamo za suzbijanje zaraze, za što imamo i određene dokaze u nedavnim istraživanjima, zaključuje dr Gandi u članku za Conerstation. Ona sama je uvjerena da asimptomatski prenositelji virusa igraju značajnu ulogu u širenju ove pandemije. No ono što je sasvim sigurno je da se covidom-19 možete zaraziti i od nekoga tko u tom trenutku nema nikakve simptome, prenosi “Index“.
