Poput cijelog svijeta i region Balkana će 2020. godinu pamtiti po pandemiji koronavirusa i bolesti s nepredvidivim tokom koju taj virus izaziva i od koje je oboljelo na desetine miliona ljudi u svijetu, ali i po tome što se na samom izmaku godine ukazalo svjetlo na kraju tunela u vidu vakcine.
Prvi slučajevi zaraze koronavirusom, koji se pojavio krajem 2019. godine u kineskoj provinciji Hubei, u gradu Wuhanu, u regiji su zabilježeni krajem februara i tokom marta, kad su i počele prve akcije vlasti koje su se ogledale uglavnom u prilagođavanju zdravstva, nabavci opreme i zatvaranju zemalja za velike skupove, putovanja, zbog čega je velike štete pretrpjela ekonomija.
Osim toga, događaje u regiji u 2020. obilježilo je održavanje predsjedničkih, općih i lokalnih izbora, ponegdje smjena vlade ili ostavke visokih zvaničnika, poneka politička afera, zemljotres, korak naprijed ka članstvu u međunarodnim organizacijama kao što su NATO i Evropska unija.
– Bosna i Hercegovina –
Događaj godine u Bosni i Hercegovini su lokalni izbori održani 15. novembra. Ovi izbori, uz bojazni u vezi sa samim održavanjem u rizičnom okruženju zbog pandemije koronavirusa, ostat će zapamćeni po tome da su kandidati opozicije za načelnike u većini općina u glavnom gradu BiH Sarajevu pobijedili, da je opozicija odnijela pobjedu za mjesto gradonačelnika Banjaluke i Bijeljine. Ostat će zapamćeni i po sumnji u malverzacije na izborima za načelnika opštine Srebrenica, zbog čega su privedene određene osobe, a iz Inicijative “Moja adresa Srebrenica” pozvano na ponavljanje izbora u toj opštini.
Nakon 12 godina, održani su lokalni izbori u Mostaru. Prema preliminarnim podacima Centralne izborne komisije BiH, na osnovu većine prebrojanih glasova u vodstvu je HDZ BiH, a slijedi Koalicija za Mostar – SDA, SBB, DF, SBiH, BPS. Konačni rezultati izbora na kojima je na birališta izašlo 55 posto od nešto više od 100.000 građana s pravom glasa, kako je najavljeno iz CIK-a BiH bit će objavljeni u januaru 2021. godine.
Kraj godine, 14. i 15. decembar biće zapamćen po skandalu tokom posjete ministra vanjskih poslova Ruske Federacije Sergeja Lavrova, koji se po dolasku u Istočnom Sarajevu susreo sa predsjedavajućim Predsjedništva BiH Miloradom Dodikom. Na sastanku dvojice zvaničnika nije bila istaknuta zastava Bosne i Hercegovine. Dan kasnije, članovi Predsjedništva BiH Šefik Džaferović i Željko Komšić u Sarajevu, u zgradi Predsjedništva BiH, odbili su susret sa Lavrovom.
Prilikom susreta, Dodik je Lavrovu poklonio ikonu za koju je Ukrajinska ambasada u BiH upozorila da je iz Luganska i da je dio kulturnog blaga Ukrajine.
Prije toga, Bosna i Hercegovina je 21. novembra obilježila 25. godišnjicu potpisivanja Općeg mirovnog sporazuma, poznatijeg kao Dejtonski mirovni sporazum. Tim dokumentom 1995. službeno je okončan skoro četverogodišnji rat, a Bosna i Hercegovina je ustrojena kao država tri konstitutivna naroda i ostalih, i dva entiteta – Federacije BiH i Republike Srpske. Istog dana, BiH je posjetio potpredsjednik Evropske komisije i visoki predstavnik za vanjsku i sigurnosnu politiku Europske unije (EU) Josep Borrell. Tokom posjete posebna je pažnja posvećena obavezama koje BiH imau procesu ispunjavanja uslova za prijem u Evropsku uniju i 14 prioriteta iz Akcijskog plana i Mišljenja Evropske komisije.
U BiH je 5. marta, u entitetu Republika Srpska, zabilježen prvi slučaj zaraze koronavirusom s kojim se zemlja i dalje bori i koji je do početka decembra odnio brojne živote. Između ostalih, 29. jula od posljedica COVID-19 preminuo je federalni ministar za pitanja boraca i invalida odbrambeno-oslobodilačkog rata Salko Bukvarević.
Zbog širenja koronavirusa, komemoracija i ukop žrtava 11. jula, na 25. godišnjicu genocida u Srebrenici, održani su pod posebnim uvjetima i sa znatno smanjenim brojem učesnika.
U augustu je i 26. Sarajevo Film Festival u potpunosti održan u online formatu, zbog pandemije koronavirusa.
Obnovljena zgrada Olimpijskog muzeja Bosne i Hercegovine otvorena je 8. oktobra. Ova zgrada, značajno oštećena tokom rata 1992.-1995. predstavlja dio kulturnog blaga Bosne i Hercegovine, kao i sama institucija Olimpijskog muzeja, koji svojim zbirkama i kompletnim postojanjem svjedoči značajnim događajima kao što su 14. olimpijske igre održane 1984. u Sarajevu i Evropski sportski festival mladih (EYOF) održan 2019. Otvorenju je prisustvovao Princ od Monaka Albert II.
– Hrvatska –
Zoran Milanović je u drugom krugu predsjedničkih izbora održanih 5. januara pobijedio dotadašnju predsjednicu Hrvatske Kolindu Grabar Kitarović. Time je Milanović postao 10. predsjednik Republike Hrvatske od proglašenja nezavisnosti početkom 1990-ih godina. Prvi krug predsjedničkih izbora u koje su prošli ovo dvoje održan je krajem 2019. Milanović je predsjedničku zakletvu položio i stupio na dužnost 18. februara.
Hrvatska je od 1. januara 2020. preuzela polugodišnje predsjedavanje Vijećem Evropske unije, koje je na svečan način obilježeno 15. januara. Tokom februara Rijeka je postala prvi hrvatski grad koji je dobio titulu Evropske prijestolnice kulture što je obilježeno različitim kulturnim performansima i predstavama pod zajedničkim imenom Luka različitosti.
Glavni grad Hrvatske, Zagreb 22. marta ujutro pogodili su razorni zemljotresi. Najjači bio je magnitude 5,3 stepena po Richteru. Oštećene su mahom starije gređevine u gradskoj jezgri, južni toranj Zagrebačke katedrale, palata Sabora. Ozlijeđeno je nekoliko desetina osoba, a 15-godišnja djevojčica je smrtno stradala.
Parlamentarni izbori za deseti saziv Sabora Republike Hrvatske su pod posebnim uvjetima zaštite od širenja koronavirusa održani 5. jula. Pobijedila je Hrvatska demokratska zajednica hrvatskog premijera Andreja Plenkovića.
U pucnjavi koja se dogodila 12. oktobra na Markovom trgu, na kojem se nalaze zgrade hrvatske Vlade i Sabora, teško je povrijeđen policajac.
Prvi put ove godine u Hrvatskoj je 18. novembar, Dan sjećanja za žrtve Domovinskog rata i Dan sjećanja na žrtvu Vukovara, obilježen kao državni praznik.
U Hrvatskoj je prvi slučaj zaraze koronavirusom potvrđen 25. februara. Zaraza se naglo počela širiti sa značajnim povećanjem smrtnih ishoda u septembru.
– Crna Gora –
Godinu 2020. u Crnoj Gori obilježili su parlamentarni izbori na kojima je pobijedila opozicija. Izbori su održani 30. augusta, a pobjedu su odnijele opozocione stranke koje predvode Zdravko Krivokapić, Aleksa Bećić i Dritan Abazović. Uslijedile su konsultacije predsjednika Mile Đukanovića sa političkim strankama, mandat premijera povjeren je Krivokapiću. Vlada Crne Gore je izabrana 4. decembra na sjednici Skupštine.
Inače, 8. januara u Crnoj Gori je stupio na snagu Zakon o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom statusu vjerskih zajednica. Odredbama Zakona nezadovoljstvo su izrazili predstavnici Srpske pravoslavne crkve koji su od februara počeli sa održavanjem litija, s kojima su nastavili i tokom epidemioloških mjera, kao što je zabrana okupljanja, uvedenih zbog koronavirusa. Na prvom protestu u Podgorici 1. februara okupilo se oko 60 hiljada ljudi.
U Podgorici je od posljedica COVID-19 umro Amfilohije, mitropolit crnogorsko-primorski Srpske pravoslavne crkve. Sprovodu je 1. novembra prisustvovalo na hiljade ljudi. Pokopan je u kripti Katedrale vaskrsenja Kristovog u Podgorici.
Također, Crna Gora je u julu 2020. legalizirala istospolne brakove i postala 30. država u svijetu koja je na ovaj način riješila to pitanje.
– Srbija –
U Srbiji su 21. juna održani redovni izbori za Skupštinu Srbije i Skupštinu AP Vojvodine i lokalne samouprave na kojima je najveći broj glasova osvojila koalicija koju je predvodio aktuelni predsjednik Aleksandar Vučić.
Nekoliko mjeseci od izbora, 28. oktobra, izabrana je nova Vlada Srbije na čijem čelu je ostala premijerka Ana Brnabić.
Inače, prvi slučaj koronavirusa u Srbiji potvrđen je 6. marta, a već 15. marta predsjednik Aleksandar Vučić je proglasio vanredno stanje, koje je, pak, ukinuto 6. maja.
Vučić je 2. jula najavio nove mjere povodom sprečavanja širenja koronavirusa među kojima je i zatvaranje studentskih domova, došlo je do protesta studenata i brzog opovrgavanja mjera.
U Beogradu i drugim gradovima Srbije 7. jula počeli su protesti građana koji su trajali više dana, a inicirani su Vučićevom najavom policijskog sata.
Najviši predstavnici Srbije i Kosova su 4. septembra u Washingtonu, u prisustvu predsjednika Sjedinjenih Američkih Država Donalda Trumpa, potpisali ekonomski sporazum, čime je nakon dužeg zastoja učinjen novi korak ka normalizaciji odnosa između Beograda i Prištine.
Posljednji avion MiG-21 Vojske Srbije pao je 25. septembra kod Loznice, nedaleko od granice s BiH, smrtno su stradala dvojica pilota.
Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej umro je od posljedica COVID-19, 20. novembra, zbog čega je Srbija proglasila trodnevnu žalost, ispraćaju prisustvovale hiljade ljudi, a sahranjen je u kripti Hrama sv. Save u Beogradu.
Crna Gora i Srbija međusobno protjerale ambasadore 28. novembra. Srbija je naknadno povukla takvu odluku jednostrano.
– Kosovo –
Događaje na Kosovu 2020. godine obilježila je ostavka predsjednika te zemlje Hashima Thacija zbog optužnice koja je protiv njega i grupe nekadašnjih pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova podnijeta od Specijalizovanih tužilaštava u Hagu. Thaci je ostavku podnio 5. novembra i zatim otputovao u Hag. Osim njega, za zločine tokom rata na Kosovu krajem 1990-ih godina optuženi su Kadri Veseli, Rexep Selimi, Jakup Krasnici. Svi su se pred sudskim vijećem u Hagu izjasnili da nisu krivi.
Inače, Specijalno tužilaštvo u Hagu je 24. juna podiglo optužnice protiv Thacija, Veselija i još osmorice kosovskih dužnosnika.
Na Kosovu je 25. marta premijeru Albinu Kurtiju koji je stupio na dužnost u januaru, izglasano nepovjerenje.
Kosovska Vlada je 1. aprila donijela odluku da ukine taksu od 100 posto na proizvode iz Srbije i Bosne i Hercegovine i uvede recipročne trgovinske i političke mjere.
Za novog premijera Kosova 3. juna izabran je Avdullah Hoti. Vlada Kosova je potom ukinula recipročne mjere sa Srbijom, radi početka pregovora o daljoj normalizaciji odnosa održanih 27. juna.
– Sjeverna Makedonija –
Zajedno sa Albanijom, Sjeverna Makedonija je 24. marta 2020. godine konačno dobila zeleno svjetlo ministara za evropske poslove zemalja članica Evropske unije o otvaranju pristupnih pregovora.
Ova zemlja je, nakon niza provedenih reformi i ispunjavanja postavljenih uvjeta za euroatlantske i evropske integracije, 27. marta zvanično postala članica NATO pakta.
Poglavar Islamske vjerske zajednice Sjeverne Makedonije Sulejman Redžepi 27. maja smijenjen je po hitnom postupku jer je živio sa 50 godina mlađom ženom.
Od 13. do 15. jula u Sjevernoj Makedoniji održavani su prijevremeni parlamentarni izbori pod posebnim uvjetima zbog pandemije koronavirusa. Pobjedu na izborima odnijela je koalicija premijera Zorana Zaeva.
– Umrli –
Tokom 2020. godine, što od posljedica zaraze koronavirusom što zbog drugih razloga, u regiji je preminuo nemali broj osoba iz različitih sfera života čiji rad i imena će se pamtiti.
Među njima su glumica Neda Arnerić, filmski reditelj, scenarist i producent Vatroslav Mimica, bh. politčar, filozof i akademik Muhamed Filipović, pjevačica Zdenka Vučković, izvođačica sevdalinke Beba Selimović, bh. i hrvatski književnik Bekim Sejranović, hrvatski povjesničar Ivo Banac, muzičar i kompozitor popularne muzike Rajko Dujmić, presuđeni ratni zločinac Momčilo Krajišnik, ex-jugoslovenski režiser Goran Paskaljević, mitropolit crnogorsko-primorski Srpske pravoslavne crkve Amfilohije, partrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej, bh. glumac Dragan Jovičić, hrvatska glumica Vera Zima, srpski glumac Ivan Bekjarev, bh. i hrvatski glumac Mustafa Nadarević, Lazo Goluža, tvorac najpoznatijeg ex-jugoslovneskog kviza “Kviskoteka” i mnogi drugi.
