“Tumače taj međunarodni kontekst kao povoljan zbog toga što Evropa i međunarodna zajednica nekako nemaju odgovore niti su rešili neka ključna pitanja, kao što su Bosna i Hercegovina, sa Kosovom isto tako. Srpski projektanti nikada nisu odustali od Crne Gore, nikada je nisu prihvatili kao nezavisnu državu i Crnogorce kao naciju i sve vreme su gajili aspiracije u njen povratak u državni okvir sa Srbijom”, rekla je Biserko.
Ocijenila je da je Zakon o slobodi vjeroispovijesti u Crnoj Gori poslužio samo kao neka vrsta okidača, te navodi kako se tu nalaze interesi Rusije i Beograda koji su sad otišli predaleko, piše “Slobodna Bosna“.
“Do sada nismo videli upozorenje bilo koga iz međunarodne zajednice. Verovatno Crna Gora ima komunikaciju s NATO-om, kao članica, i verovatno ima neke savetnike oko toga. Vrlo je indikativno kako je ministar spoljnjih poslova (MSP Srbije Ivica Dačić, op.a.) rekao da je Milo Đukanović (predsjednik Crne Gore, op.a.) otišao predaleko, ‘jer on je udario na identitet’, zato što nema druge argumente. Kako stvari stoje, oni će nastaviti s tim”, smatra Biserko.
Dešavanja u regionu, u BiH s Miloradom Dodikom, u Crnoj Gori sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC), kao i na Kosovu, Biserko ocjenjuje kao sinhronizovana na svim tačkama koje su osjetljive.
“Imate tu neku vrstu radikalizacije sa nadom da može nešto da se uradi. Ne mislim da će im se to dozvoliti, ali, u svakom slučaju, svaki takav pokušaj narušava ionako fragilan region i odnose u njemu”, konstatira Biserko uz opasku da aspiracije u regionu ne prestaju.
Na upit kada će da prestanu krize na Balkanu, Biserko podvlači da to zavisi i od međunarodnih aktera.
“U ovom momentu, Balkan je pozornica različitih pretendenata iz raznih interesa i raznih razloga. Rusija, da pokaže slabost Evrope, testiraju da li će NATO da interveniše ili neće. Ne vojno, već da li će da vrši pritisak. Verovatno hoće, ali u svakom slučaju, vi imate jedan prostor koji je postao međunarodna arena i to je vrlo pogubno za ove fragilne države, nekonsolidovane, rekla bih. S druge strane, imate lokalne lidere koji su vrlo otvoreni takvim uticajima i pritiscima i sami misle da mogu da manipulišu s tim istim akterima. Ustvari, imate jednu neodgovornu političku elitu koja, pre svega, nije sposobna da misli u cilju nacionalnih interesa svake pojedinačne zemlje i, posebno, nije sposobna da misli regionalno, jer jedino regionalno ovaj region može biti relevantan u međunarodnim odnosima”, ukazuje Sonja Boserko i naglašava da “samo regionalno može biti relevantno za unutrašnji razvoj regiona”.
Evropa, smatra ona, nije riješila pitanje Balkana zato što je i sama ušla u problem, tako da je bosansko pitanje evropsko pitanje, zaključuje Biserko.
“Oni su ga, na neki način i napravili, tako da to nije samo bosansko ili bosansko-srpsko nego i evropsko pitanje, zato što od Evrope zavisi kakav će koncept ona promovisati unutar same sebe, pa ovde kod nas na Balkanu”, navela je Biserko.
Smatra da u Srbiji ne postoji kritična masa, već pojedinci i određene grupe koje konačno procjenjuju da je potrebna integracija društva, razvoj mira i saradnje u regionu.
“Još uvek smo u procesu regresije, ne samo mi, da to ide brzo. Pogotovo što imamo neodgovornu političku elitu koja je sposobna da artikuliše alternativnu viziju Srbije i zato što nije sposobna da napravi bilans onoga što je urađeno proteklih godina. Ne možete braniti budućnost i biti pretendent na članstvo u EU-u ako niste raščistili odnose u regionu, jer s time idete u EU. Ima još posla da se radi”, poručila je Biserko.
Prema njenom mišljenju, pitanje identiteta u svijetu je uvijek postojalo, ali u ovoj fazi je naglašeno zato što je “svijet poremećen”, jer je odnos snaga u svijetu poremećen i javljaju se novi akteri koji su opkolili dominaciju Zapada, i na Zapadu vlada strah od te dominantne pozicije.
Nedostatak tačke integracije u Srbiji, kako je kazala, utiče na to da se ljudi osjećaju kao irelevantni i neprimijećeni zato što “nemaju za šta da se uhvate” i oslanjaju se samo na porodicu.
Ona, uz primjer Bošnjaka u Sandžaku, ali i svih građana u Srbiji, ukazuje na to da je ključno pitanje tačka integracije građana u državu i da je ključno pitanje “šta je taj kišobran pod kojim su svi građani ove zemlje”, bez obzira na to da li su Srbi, Bošnjaci, Albanci…
“Još se nije stvorio vrednosni sistem koji bi integrisao, ne samo vas ovdje u Sandžaku nego sve nas u Srbiji, zato što pitanje identiteta nije sporno, nego što nema tačke integracije. Nema još odgovora na to pitanje”, zaključila je Biserko.
Sonja Biserko je jedan od rijetkih istaknutih intelektualaca i ličnosti iz Beograda koja ukazuje na potrebu suočavanja Srbije kao države sa odgovornošću za zločine na prostorima bivše Jugoslavije, te da je to glavna prepreka integracijama u EU. Posebno je kritična prema srpskom nacionalizmu, Srpskoj pravoslavnoj crkvi i Srpskoj akademiji nauka i umetnosti (SANU).
