Brajan Volš, muž nestale Srpkinje Ane Volš prema riječima njegovih bliskih prijatelja i psihijatra dugo se borio sa psihičkim problemima, a uzrok, leži, prema navodima njegovog psihijatra u zamršenom odnosu njegovih roditelja. Zbog svega postavljena mu je dijagnoza sociopate, a šira javnost za ovaj psihički poremećaj vezuje najgore konotacije.
Prijatelj Brajanovog Džefri Ornštajn, naveo je u izjavi iz 2019. da poznaje Brajana od 13. godine. Rekao je da mu je Brajanov otac rekao da je sin bio “dugogodišnji pacijent” u psihijatrijskoj ustanovi u Ostinu i da mu je dijagnostikovano da je „sociopata“.
Ornštajn je tvrdio da su otac i sin dugo bili otuđeni i da stariji Volš odbio komunikaciju sa sinom kada je Brajan pušten prije nekoliko godina, poslije 12 ili više godina bez kontakta.
Brajanov psihijatar, doktor Titman govoreći o njegovom psihičkom stanju, navodi da se Volš osjećao nevoljeno i emocionalno osakaćeno, jer su ga roditelji koristili kao “piona” u svom komplikovanom odnosu.
– Njegova depresija, njegov bijes i anksioznost doveli su ga do toga da je bio nesposoban za život – naveo je doktor Titman i dodao da je u bolnici vodio dugu borbu kako bi prevazišao svoju mentalnu bolest.
Ipak, malo ljudi zapravo zna šta tačno podrazumijeva dijagnoza sociopate i kako da ih prepoznate u svojoj okolini.
Kad se spomene termin „sociopata“, vjerovatno prvo pomislite na Kristijana Bejla u filmu „Američki psiho“ ili na Entoni Hopkinsa u filmu „Kad jaganjci utihnu“. Ali, kao i većina zdravstvenih stanja koja su u vezi sa mentalnim zdravljem, sociopatija ili antisocijalni poremećaj ličnosti (ASP) ima širok spektar i ne moraju sve sociopate biti i serijske ubice.
Šta je sociopata?
Jedno istraživanje pokazuje da dobar procenat stanovništva ispunjava dijagnostičke kriterijume sociopatije. Dakle, velike su šanse da poznajete osobu koja ima antisocijalni poremećaj ličnosti.
– Sociopatija je sindrom koji karakteriše loše ponašanje, ispred svega. Ljudi sa antisocijalnim poremećajem ličnosti imaju tendenciju da budu impulsivni, kao i da se bave obmanama i prevarama. Oni ignorišu odgovornosti i, u najgorem slučaju, nemaju savjesti – pojednostavljeno objašnjava dr Donald V. Blek, profesor psihijatrije na Medicinskom fakultetu Univerziteta Iova Carver. Prema njegovim riječima, poremećaj može da bude relativno blag.
– Ove osobe se možda često služe lažima, često ulaze u konflikte sa osobama iz najbližeg okruženja, poput supružnika, i to može da bude sve. Na drugom kraju spektra su lopovi i ubice – kaže dr Blek, koji je autor knjige Bad Bois, Bad Men: Confronting Antisocial Personality Disorder (Sociopathy). Većina njih se nalazi negdje između ove dvije krajnosti.
Razlika između sociopatije i psihopatije
Treba napomenuti jednu stvar – iako izraze sociopata i psihopata obično koristimo kako bismo okarakterisali određenu ličnost, ova dva pojma znače različite stvari. Kada upoređuje sociopate i psihopate, dr Blek kaže da je većina sociopata sklona impulsivnom ponašanju i često ih okruženje doživljava kao „poremećene“, dok je psihopata hladna i proračunata, ponekad čak i šarmantna osoba.
– Na psihopatiju treba gledati kao na krajnju tačku antisocijalnog spektra, jer su gotovo sve psihopate antisocijalne, ali nemaju sve asocijalne osobe psihopatiju – objašnjava.
Da bi osoba imala dijagnozu antisocijalnog poremećaja ličnosti, mora da ima najmanje 18 godina i istoriju agresije, kršenja pravila i naviku da laže, koja datira još iz djetinjstva. Evo nekih drugih signala na koje treba obratiti pažnju, na osnovu kriterijuma navedenih u DSM klasifikaciji poremećaja ličnosti.
Sociopata nema empatiju
Možda je jedan od najpoznatijih znakova antisocijalnog poremećaja ličnosti nedostatak empatije, posebno nemogućnost osjećanja kajanja zbog svojih postupaka.
– Čini se da mnogim ljudima sa antisocijalnim poremećajem ličnosti nedostaje savjest, ali ne svima. Kad ne osjećate kajanje, sposobni ste da činite bilo šta što vam padne na pamet, pa i stvari koje su loše po vas ili okruženje. Psihopate uvijek imaju ovaj simptom, što ih čini posebno opasnim – kaže dr Blek.
Ljudi sa antisocijalnim poremećajem ličnosti, takođe, teško stvaraju emocionalne veze, pa su njihovi odnosi često nestabilni, površni i haotočni. Umjesto da produbljuju odnose, oni se radije služe prevarama, prisilom i zastrašivanjem.
Manipulacije i prevare
Sociopate pokušavaju da zavode i „zavlače“ ljude oko sebe radi sopstvene koristi ili radi zabave. Ali to ne znači da su svi izuzetno harizmatični.
– Ovo može da važi za neke osobe koje imaju antisocijalni poremećaj ličnosti, ali ne i za sve. Mnogi od naših pacijenata sa ovom dijagnozom ne ispunjavaju ovaj kriterijum – kaže dr Blek. Sociopate važe za nepoštene, ljude sklone laganju. Ne libe se da slažu, niti osjećaju neprijatnost kad to učine kako bi sebi olakšali situaciju, kad je ona po njih nepovoljna. Takođe, imaju tendenciju da uljepšavaju istinu kad im odgovara. U svakom slučaju, ljudi sa antisocijalnim poremećajem ličnosti imaju tendenciju da surovo zanemaruju osjećanja drugih ljudi.
Sociopata je osvetoljubiv i neodgovoran
Sociopate ne samo da su neprijateljski raspoloženi prema okolini, već često tumače tuđe ponašanje kao neprijateljsko, što ih tjera na osvetu. Još jedan znak da neko možda ima antisocijalni poremećaj ličnosti jeste nepoštovanje finansijskih i socijalnih obaveza. Ignorisanje odgovornosti je izuzetno često, kad su ove osobe u pitanju. One neće plaćati alimentaciju, račune, neće dostavljati doznake za bolovanje kad odsustvuju s posla, i tome slučno.
– Gotovo svakom pojedincu može da se desi da ponekad zakasni jer je obaveze odlagao do posljednjeg momenta; da iznenada riješi da radikalno promijeni frizuru i da to i učini; da nepromišljeno potroši veću sumu novca na novi par cipela, iako to nije bilo u planu. Ali, za nekoga ko pati od antisocijalnog poremećaja ličnosti, donošenje brzih odluka bez razmišljanja o posljedicama dio je svakodnevnog života – kaže dr Blek i dodaje da sociopate teško prave planove i još teže im je da ih se pridržavaju. piše Telegraf.
Da li je sociopatija izliječiva?
Oni se ponašaju neodgovorno, impulsivno i ne umiju da odlažu zadovoljstvo. Ako to znamo, onda ne čudi da se ove osobe često nedolično, pa čak i besprizorno ponašaju, odnosno ne brinu se ni za sopstvenu, kao ni za tuđu sigurnost. Prekomjerna konzumacija alkohola, zloupotreba droga, kompulzivno kockanje, nebezbjedan se.s i opasni hobiji, uključujući i kriminalne aktivnosti, čest su obrazac ponašanja sociopata.
Terapija može da pomogne u upravljanju nekim simptomima i neželjenim efektima, posebno u blažim slučajevima, ali će se sociopata teško odlučiti na to da potraži stručnu pomoć, piše Espreso.
