Piše ga Adelheid Wölfl iz Sarajeva, a skraćenu verziju je objavio DW.
„Genetski nacionalizam“
„Stav da postoji zajednički etnički identitet, koji se ne zasniva samo na kulturi, jeziku i religiji već i na biološkom poreklu, takođe je široko rasprostranjen. Ovaj etno- ili genetski nacionalizam bio je jedan od razloga za krvave devedesete i građanski rat u republikama bivše Jugoslavije.
Način razmišljanja je bio: Bili smo ovde prvi, vredimo više od ostalih, mi smo potpuno drugačiji, zato možemo da dominiramo nad ostalima i proteramo ih. Ovo razmišljanje je i danas rašireno.
Srpski novinar Ratko Dmitrović, koji je kasnije postao ministar za porodicu i demografiju, rekao je 2018. da su Srbi, Hrvati, Bošnjaci i Crnogorci svi istog porekla: oni su svi Srbi. „Nije teško, priznati istinu. Ne boli“, tvitovao je.
Prema njegovim rečima, ostale etničke grupe su zapravo Srbi koji su jednostavno izdali svoje srpstvo.
Bivši hrvatski ministar obrazovanja Dragan Primorac, doktor i genetičar, smatra da su „više od tri četvrtine današnjih hrvatskih muškaraca potomci starih Evropljana koji su živeli u poslednjem ledenom dobu pre 20.000 godina na području današnje Hrvatske, Slovenije i Bosne i Hercegovine“.
Studija s Harvarda: Nema bitnih genetskih razlika
Te priče su naučna glupost, što dokazuje i nova studija s Harvarda. „Kada biste mi dali DNK neke osobe i da vam moram reći da li je ta osoba Hrvat ili Srbin, bilo bi izuzetno teško. Hrvati, Srbi i drugi su kulturni termini, ali ne odražavaju vrlo staru diferencijaciju u njihovoj demografsko-genetskoj istoriji“, kaže arheogenetičar Injigo Olalde, jedan od autora studije Genetska istorija Balkana od rimske granice do migracije Slovena, koja je objavljena u decembru.
U studiji su analizirali DNK podatke 146 skeleta ljudi koji su živeli u prvom milenijumu nove ere i iskopani su s 20 različitih lokacija na Balkanu – u Hrvatskoj, Srbiji, Severnoj Makedoniji, Bugarskoj, Rumunjskoj, Grčkoj i Albaniji.
Rezultati otkrivaju sledeće: prvo, genetski fond svih ovih pojedinaca je sličan, a drugo, gotovo je identičan genetskom fondu današnjih jugoistočnih Evropljana.
„Bez obzira na moderne nacionalne granice, stanovništvo u našem području istraživanja oblikovano je sličnim procesima migracije i promena“, kaže Olalde. Ovo sugeriše da su se važni demografski događaji koji su doprineli formiranju današnjih grupa dogodili već oko 1000. godine nove ere.
Nije došlo do zamene, nego do mešanja
Migracijski tokovi se takođe mogu pratiti analizom DNA. Između 250. i 550. godine nove ere ljudi iz srednje i severne Evrope i Pontijsko-kaspijske stepe stigli su u jugoistočnu Evropu. Nakon završetka rimske vladavine, odnosno između 6. i 10. veka, sve veći broj migranata koji su govorili slovenski dolazi iz severoistočne Evrope.
Prema studiji, njihov DNA se danas može pronaći kod 30 do 60 posto stanovništva na Balkanu. Ovi migranti nisu zamenili ljude koji su živeli u toj regiji tokom bronzanog ili gvozdenog doba, već su se pomešali s njima.
Genetski materijal ljudi iz bronzanog i gvozdenog doba može se naći u oko 22 posto današnje populacije, a genetski materijal predaka iz zapadne Anatolije u oko 23 posto, kaže Olalde u intervjuu za NZZ am Sonntag.
Pitanje je hoće li studija naći put i u svest šire javnosti na Balkanu. Jer ovde neki „naučnici“ doprinose nacionalističkoj i rasističkoj istoriografiji. U Hrvatskoj su to bile teorije Franje Račkog. Tvrdio je da su Hrvati tokom seobe stigli u „delimično praznu kuću“, tako da se nisu mešali, te da sadašnje stanovništvo ima direktno poreklo od doseljenika koji govore slovenski.
Direktor Centra za studije jugoistočne Evrope na Univerzitetu u Gracu Florian Bieber kaže da kritički pogled na podelu na etničke grupe nije raširen. „Postoji mnogo više pročišćenih istorijskih narativa koji zanemaruju mešavine i povezanosti“, kaže on.
„Pseudonaučne teorije i danas se koriste u propagandne svrhe“
Političarka radikalne desnice bosanskih Srba Biljana Plavšić, bivša potpredsednica Republike Srpske, izjavila je 1993. da ona i drugi srpski nacionalisti nisu u stanju pregovarati s muslimanima iz genetskih razloga.
„Bio je to genetski deformisan materijal koji je prihvatio islam. I sada, naravno, postaje sve koncentrisaniji sa svakom uzastopnom generacijom. Postaje sve gore i gore. Tokom vekova geni su nastavili propadati“, kaže ova biološkinja po struci. Bosanski Srbi su bili etnički i rasno superiorniji od bosanskih muslimana, smatrala je ona.
Arheolog Mario Gavranović iz Austrijske akademije nauke upozorava na pseudonaučnu teoriju o poreklu koja se koristi u propagandne svrhe i ističe da se ta rasistička ideologija širi i danas.
Na primer, srpsko udruženje Poreklo prikuplja DNK uzorke kako bi ušlo u trag „srpskom nasleđu“. Iz Porekla tvrde da Srbi sigurno nisu pomešani s „turskom krvlju“. Istoimeno crnogorsko udruženje tvrdi da Srbi imaju potpuno drugačije gene od Albanaca.
„Svi pripadamo istom genskom fondu“
Jedna od rasprostranjenih ideja je da su Srbi, Hrvati i Bošnjaci potekli direktno od doseljenih Slovena iz severoistočne Evrope u jednoj liniji i bez mešanja s drugima. Neki Albanci veruju da su direktni potomci Ilira, neki Grci veruju da imaju poreklo od starih Grka. Uzavrela mešavina praznoverja, rasizma i nadmoći.
„Nema genetske osnove za razlike među etničkim grupama“, naglašava Naris Pojskić s Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu, miran čovek koji kaže da je krajem 19. veka Austrijanac Augustin Weisbach pokušao „merenjima opsega glave“ da utvrdi postoji li razlika između pravoslavnih, katoličkih i muslimanskih Bošnjaka. Weisbach nije našao nijednu.
„Svi pripadamo istom genskom fondu. Uvek smo duboko u sebi znali da nema razlike“, kaže Pojskić. Desničarski ideolozi koji ipak tvrde da su grupe biološki različite ignorisaće istraživanje DNK, kaže on.
