Američki CNN piše da je 30. decembra oftalmolog Li Venliang “bacio bombu” kada je na kineskoj aplikaciji za razmjenu poruka obavijestio svoju grupu kolega s Medicinskog fakulteta da je u njegovoj bolnici u Vuhanu u karantin stavljeno sedmoro pacijenata s lokalne pijace morske hrane koji imaju bolest nalik SARS-u.
Li je objasnio da je, po testu čiji rezultat je vidio, uzročnik bolesti koronavirus – velika porodica virusa koji izazivaju i teški akutni respiratorni sindrom (SARS).
U Kini je pandemija SARS-a 2003. godine ubila stotine ljudi, ali su je vlasti najprije prikrivale.
“Htio sam samo da podsjetim kolege sa univerziteta da budu oprezni”, rekao je Li Venliang, 34-godišnji ljekar iz Vuhana, odakle je krenula sadašnja smrtonosna epidemija koronavirusa.
Rekao je to i svojim prijateljima, da upozore rođake.
Ali u roku od nekoliko sati, njegove poruke, iako su bile u zatvorenim grupama, postale su “viralne” na internetu, i “shvatio sam da ću vjerovatno biti kažnjen”, rekao je Li.
I bio je u pravu.
Ubrzo je policija optužila Lija za “podsticanje glasina”. I nekoliko drugih ljekara je bilo na meti policije zbog pokušaja upozoravanja javnosti na smrtonosni virus u ranim nedjeljama epidemije. Od tada je virus odnio više od 400 života, a razboljele su se desetine hiljada ljudi širom svijeta, uključujući i doktora Lija.
Iz kreveta Odjeljenja za intenzivnu njegu u svojoj bolnici, Li je rekao za CNN da mu je u subotu potvrđeno da je zaražen tim virusom.
Vijest o tome da je i on obolio izazvala je ogorčenje širom Kine, gdje raste negodovanje zbog državne cenzure podataka o bolesti i zbog početnog odlaganja da se javnost upozori na opasnost od novog virusa.
Istog dana u decembru, kada je Li slao poruke svojim prijateljima, Zdravstvena komisija grada Vuhana je izdala hitno obavještenje gradskim medicinskim ustanovama da niz pacijenata s pijace morske hrane ima “nepoznatu upalu pluća”.
Obavještenje je sadržalo upozorenje da “nijedna organizacija ili pojedinac ne smije bez odobrenja objavljivati informacije o liječenju”.
Dan kasnije, 31. decembra, zdravstvene vlasti Vuhana održale su hitan sastanak o epidemiji, a potom je doktor Li saslušan u bolnici o tome kako zna za te slučajeve, navodi državni list “Beiđing jut dejli”.
Kasnije tog dana, vlasti u Vuhanu su objavile epidemiju i alarmirale Svjetsku zdravstvenu organizaciju, ali Lijeve muke se nisu završile.
Li je 3. januara pozvan u lokalnu policijsku stanicu i ukoren zbog “širenja glasina na internetu” i “ozbiljnog remećenja društvenog poretka” porukom koju je poslao grupi svojih kolega.
Li je u policiji morao da potpiše izjavu kojom je priznao svoj “prekršaj” i da obeća da neće počiniti dalje “nezakonite radnje”. Potom su ga pustili na slobodu.
Radio je do 12. januara, kada je hospitalizovan, potom mu se stanje toliko pogoršalo da je primljen na Odjeljenje intenzivne njege, uz podršku kiseonikom za disanje, a 1. februara test je pokazao da ima koronavirus.
Iz bolesničkog kreveta doktor Li je u tekstualnoj poruci napisao za CNN da previše kašlje i suviše slabo diše da bi mogao da razgovara telefonom.
Kineske vlasti su od početka željele da kontrolišu informacije o izbijanju bolesti, ućutkujući sve, makar govorili istinu, piše CNN.
Prvog januara policija u Vuhanu je saopštila da je “preduzela zakonske mjere” protiv osmoro ljudi koji su “objavili i širili glasine na internetu” o bolesti nalik pneumoniji i “štetno uticali na društvo”, što će “policija kažnjavati po zakonu, uz nultu toleranciju”.
Ta policijska objava je emitovana širom zemlje na javnoj TV CCTV-u, kineskom državnom emiteru, čime je bilo jasno da je to stav kineske vlade.
U naredne dvije nedjelje Gradska zdravstvena komisija u Vuhanu ostala je jedini izvor podataka o epidemiji, kineski naučnici su 7. januara identifikovali da je uzročnik novi koronavirus, ali su tvrdili da “nema očiglednih dokaza za njegovo prenošenje s čovjeka na čovjeka”, da nema infekcije zdravstvenih radnika i da je izbijanje šire epidemije “moguće spriječiti i kontrolisati”.
Doktor Li, kako je napisao za CNN, pitao se zašto državne službe i dalje govore da nema prenošenja bolesti s čovjeka na čovjeka i tvrde da nisu zaraženi zdravstveni radnici.
Tada je broj zaraženih naglo skočio u Vuhanu gdje je centralna vlada preuzela vlast, a 20. januara predsjednik Kine Si đinping naredio “odlučne mjere za suzbijanje širenja” koronavirusa i naglasio potrebu za blagovremenim objavljivanjem informacija.
Tek te večeri je Žong Nanšan, pulmolog, poznat po borbi protiv SARS-a prije 17 godina, izjavio na državnoj radio-televiziji CCTV da se novi koronavirus prenosi s čovjeka na čovjeka.
Tri dana kasnije, vlasti su zavele neviđenu blokadu Vuhana, ekonomskog motora i transportnog čvorišta centralne Kine – ali pet miliona ljudi je već bilo napustilo taj grad pred praznik – lunarnu Novu godinu.
Tako se virus proširio na sve oblasti Kine kuda su ti ljudi otputovali.
U intervjuu za CCTV 27. januara, gradonačelnik Vuhana Žo Sianvang je priznao da njegova vlast informacije o koronavirusu nije otkrila “na vrijeme”.
Objasnio je da po kineskom zakonu o zaraznim bolestima, lokalna uprava prvo mora prijaviti epidemiju nacionalnim zdravstvenim vlastima, a zatim dobiti odobrenje Državnog savjeta da to i objavi.
Krajem januara, čitava Kina je saznala za loše postupanje vlasti Vuhana, a mnogi na internetu smatraju da je rano upozorenje na virus – da ga je bilo, moglo spasti stotine života.
Umnožile su se javne pohvale – čak i u državnim medijima, doktoru Liju i još sedmorici ljekara koji su to prvi objavili na internetu.
Poziv predsjednika Sija za blagovremeno objavljivanje informacija protumačen je kao odobrenje za masovno izvještavanje o koronavirusu. Kineski novinari su tek tada počeli s produkcijom i detaljnim, oštrim kritičkim istraživačkim izvještajima o bolesti.
Državni list “Beiđing jut dejli” je čak intervjuisao doktora Lija, ali članak je nekoliko sati kasnije ipak cenzurisan.
Kako se gnjev javnosti povećavao, Vrhovni sud Kine je 28. januara kritikovao policiju Vuhana zbog kažnjavanja tog ljekara kao “uzbunjivača”.
“Srećna okolnost za zadržavanje širenja novog koronavirusa je mogla biti da je javnost čula tu ‘glasinu’ i da je prihvatila mjere kao što su nošenje maski, stroga dezinfekcija i izbjegavanje odlaska na pijace divljih životinja”, napisao je u obrazloženju Vrhovni sud.
Pod pritiskom Vrhovnog suda, policija u Vuhanu je narednog dana izdala saopštenje, rekavši da je osmoro ljudi počinilo samo “posebno male” prekršaje širenjem “neproverenih informacija”. Pisalo je da su samo bili “pozvani na razgovor” i da nisu bili pritvoreni ili novčano kažnjeni.
Ipak, pošle subote se u kineskoj štampi pojavila još jedna “glasina”: Si Linka, onkološkinja u bolnici “Vuhan junion”, rekla je kineskim medijima da je i nju policija ukorila jer je 30. decembra uveče poslala upozorenje svojim kolegama na oboljevanje na pijaci morske hrane, i da u njenu bolnicu stižu novi slučajevi upravo odatle.
Doktor Li Venliang koji se sada oporavlja u bolničkom odjeljenju za karantin, kaže da je osjetio olakšanje pošto je pročitao odluku Vrhovnog suda, koju smatra znakom da je centralna vlast protiv toga da on bude oštrije kažnjen, piše CNN, prenosi “b92“.
