Naši preci su napustili Afriku pre oko 75.000 godina. Pet milenijuma kasnije već su bili u južnoj i jugoistočnoj Aziji, poslije 25 u Australiji, a poslije 35 stigli su do Evrope, uključujući i njene najsjevernije granice. Ovde su morali da se prilagode surovijim uslovima za život, da promijene ishranu i, što je bilo najvažnije, da nauče da podnose veliku hladnoću.
Na krajnjem sjeveru Rusije zimi se temperature spuštaju do minus 50 stepeni Celzijusa, ponekad dolaze i do rekordnih minus 50 stepeni. Jaki mrazevi i mračna polarna noć traju po pola godine. Uz to ljudi, koji su prije 45.000 godina stigli do ovih surovih mjesta, vremenom su se suočili sa ograničenim izborom hrane — osim jelenskog mesa i morskih životinja, praktično više ništa nije bilo da se jede.
Naučnici sa Univerziteta Vašington i Univerziteta Arizona (SAD) i sa Instituta za citologiju i genetiku sibirskog odsjeka Ruske akademije nauka, ustanovili su da su rođenim Sibircima za preživljavanje u takvim uslovima pomogle mutacije gena odgovornih za lipidni metabolizam, odnosno procese razgradnje, transporta i sakupljanja masti u organizmu.
Šta sibirske narode štiti od hladnoće
Autori istraživanja pretpostavljaju da ove mutacije takođe mogu uticati i na rad mrkog masnog tkiva. Obično njega ima mnogo u tijelu beba i on ih štiti od hipotermije, odnosno od smrzavanja. Kod odraslih ostaje svega nekoliko grama mrkog masnog tkiva, ali upravo zahvaljujući tome ljudi mogu da se prilagođavaju sezonskim promjenama temperature. Upravo to tkivo se aktivira tokom hladnoće i počinje da oslobađa energiju koja grije čovjeka.
Starosjedioci Sibira, uključujući i Nganasane, Jakute, Jukagire i Evenkije (istraživači su izučavali genome 17 etnosa), imaju sloj masnog tkiva koji je, najvjerovatnije, aktivan i u starijem uzrastu. Nema direktnih biohemijskih i fizioloških podataka o stanju ovog tkiva u organizmima Sibiraca, ali na njegov poboljšani rad ukazuju niski nivoi “lošeg” holesterola i visoke koncentracije “dobrog” holesterola u organizmu (lipoproteina velike gustine).
Pored toga, u krvi autohtonih naroda ima mnogo tiroksina — hormona štitne žlijezde, koji aktivira sloj masnog tkiva. Kada ovo tkivo intenzivno oslobađa energiju za zagrijavanje organizma, povećava se unos lipida i, kao rezultat, ubrzava se metabolizam. A ubrzani metabolizam je takođe karakterističan za predstavnike sjevernih nacionalnosti.
Otpornost na mraz – naslijeđe predaka
Eskimi sa Grenlanda i iz Sjeverne Amerike dobro podnose jake mrazeve i jednoličnu ishranu zahvaljujući ubrzanom metabolizmu lipida i neobičnom rasporedu masti u organizmu. U njihovom tijelu ima više mrkog masnog tkiva, nego kod odraslih u južnijim regionima. Međutim, za razliku od rođenih Sibiraca, za to su odgovorne mutacije na drugim dijelovima DNK. Štaviše, dve od tih mutacija su Eskimi najvjerovatnije naslijedili od Denisovskog čovjeka, izumrle podvrste ljudi poznate po ostacima iz Denisove pećine u Altajskom kraju Rusije.
Mutacija gena zaslužna za dobro podnošenje hladnoće…
Američki i britanski istraživači su analizirali genome 200 starosjedilaca Grenlanda i uporedili ih sa DNK savremenih i drevnih ljudi. Ispostavilo se da je varijanta gena, koja utiče na osetljivost na hladnoću, veoma slična onoj koju je imao Denisovski čovjek, i da se veoma razlikuje od onoga što je karakteristično za ostale savremene ljude. Rijetko se može naći među stanovnicima Evroazije, a praktično ne postoji među stanovnicima Afrike.
Druga mutacija, zbog koje se Eskimi ne smrzavaju i imaju veoma kaloričnu ishranu, čini ih sklonim kardiovaskularnim bolestima. Kod njih se, na primjer, češće nego inače razvija cerebralna aneurizma.
Surovi Skandinavci
Stanovnici Sjeverne Evrope dobro se prilagođavaju niskim temperaturama, zahvaljujući mutaciji gena TRPM8, ustanovila je međunarodna grupa istraživača. Taj gen utiče na rad jednog od termoreceptora u ljudskom tijelu, što omogućava održavanje temperature na optimalnom nivou i štiti ga od smrzavanja.
Istraživači su uporedili genome Evropljana i stanovnika Afrike, uzete iz baze projekata “1000 genoma” i “Projekt raznolikosti genoma Simons”. Ispostavilo se da se varijanta gena TRPM8, koja je odgovorna za najbolju reakciju na mraz, uglavnom nalazi kod stanovnika Sjeverne Evrope i da je praktično nema kod Afrikanaca. Taj gen su pronašli kod 88 odsto Finaca i samo kod 5 odsto urođenika Nigerije.
Termoreceptori, koji štite Skandinavce od hipotermije, nalaze se na koži, rožnjači oka i sluzokoži. Oni pretvaraju okolnu temperaturu u elektrohemijske signale koji se prenose do kičmenog neurona, a zatim dopiru do mozga. Međutim, nakon aktiviranja receptora TRPM8, čovjek može da osjeti ne samo hladnoću, već i oštru glavobolju. Zato prisustvo sjeverne mutacije često prati visoki rizik od razvoja hronične migrene, prenosi “Sputnik“.
